Ορθοδοντικά προβλήματα
Ορθοδοντικά προβλήματα
Τα ορθοδοντικά προβλήματα είναι αποτέλεσμα της επίδρασης κληρονομικών (π.χ. μέγεθος γνάθων ή δοντιών) ή περιβαλλοντικών παραγόντων (π.χ. παρατεταμένος θηλασμός δακτύλου) ή συνδυασμού τους. Επιπλέον τοπικοί παράγοντες, όπως η πρόωρη απώλεια νεογιλών δοντιών λόγω τερηδονισμού, η αγκύλωση νεογιλών δοντιών κ.α., μπορούν να επηρεάσουν την ανάπτυξη ορθοδοντικών προβλημάτων. Γενικά η αιτιολογία είναι πολυπαραγοντική και η αλλεπίδραση πολλών φαινομένων συμβάλλουν στην εκδήλωση ποικίλων ορθοδοντικών ανωμαλιών.
Τα ορθοδοντικά προβλήματα χωρίζονται σε 3 κατηγορίες:
1.Οδοντικά: είναι τα προβλήματα που οφείλονται αποκλειστικά στα δόντια, όπως οι ανωμαλίες αριθμού, μεγέθους, σχήματος, θέσης των δοντιών, ενώ τα οστά που τα στηρίζουν (άνω και κάτω γνάθος) είναι σε αρμονία.
2.Σκελετικά: είναι τα προβλήματα που οφείλονται αποκλειστικά στη δυσαρμονία των οστών των γνάθων, ως αποτέλεσμα ανωμαλιών του μεγέθους και θέσης της άνω και κάτω γνάθου στα τρία επίπεδα του χώρου, ενώ τα δόντια είναι σε σχετικά καλή θέση. Επηρεάζεται εμφανώς η αισθητική του προσώπου.
3.Οδοντοσκελετικά: είναι τα προβλήματα που οφείλονται σε συνδυασμό σκελετικών και οδοντικών ανωμαλιών που επηρεάζουν ιδιαίτερα δυσμενώς την αισθητική του προσώπου και την λειτουργία των δοντιών.
Τα οδοντικά ή/και σκελετικά προβλήματα εκδηλώνονται είτε αμφοτερόπλευρα (δηλ. και στις δύο πλευρές του προσώπου), είτε ετερόπλευρα (δηλ. μόνο στη μία πλευρά του προσώπου), με την δεύτερη κατάσταση να οδηγεί σε οδοντικές ή/και σκελετικές ασυμμετρίες προς τη μία ή άλλη πλευρά του προσώπου. Επίσης μερικά οδοντοσκελετικά προβλήματα οδηγούν τα χείλη σε λάθος θέση (π.χ. το «παγιδευμένο» κάτω χείλος) και σχέση (π.χ. η αδυναμία επαφής των χειλέων κατά την ανάπαυση).
Τα σημαντικότερα ορθοδοντικά προβλήματα είναι τα εξής:
Στο οριζόντιο επίπεδο
ΤΑΞΗ II
Εκδηλώνεται σκελετικό πρόβλημα ως αποτέλεσμα υπερβολικής ανάπτυξης της άνω γνάθου ή μειωμένης ανάπτυξης της κάτω γνάθου ή συνδυασμού. Το προφίλ του προσώπου είναι κυρτό.
ΑΥΞΗΜΕΝΗ ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΠΡΟΤΑΞΗ
Τα άνω πρόσθια δόντια προεξέχουν υπερβολικά των αντίστοιχων κάτω, δηλαδή είναι «πεταχτά», και είναι σκελετικής ή οδοντικής αιτιολογίας. Συνήθως συνυπάρχει στα σκελετικά προβλήματα Τάξης ΙΙ.
ΤΑΞΗ III
Εκδηλώνεται σκελετικό πρόβλημα ως αποτέλεσμα μειωμένης ανάπτυξης της άνω γνάθου ή υπερβολικής ανάπτυξης της κάτω γνάθου ή συνδυασμού. Το προφίλ του προσώπου είναι κοίλο.
ΠΡΟΣΘΙΑ ΣΤΑΥΡΟΕΙΔΗΣ ΣΥΓΚΛΕΙΣΗ
Τα άνω πρόσθια δόντια εισέχουν των αντίστοιχων κάτω, δηλαδή υπάρχει αρνητική οριζόντια πρόταξη, και είναι σκελετικής ή οδοντικής αιτιολογίας. Συνήθως συνυπάρχει στα σκελετικά προβλήματα Τάξης ΙΙΙ.
Στο κατακόρυφο επίπεδο
ΧΑΣΜΟΔΟΝΤΙΑ / ΑΝΟΙΧΤΗ ΔΗΞΗ
Εκδηλώνεται σκελετικά ως αυξημένη απόκλιση (γωνία) μεταξύ των δύο γνάθων και οδοντικά ως ανυπαρξία αλληλοεπικάλυψης των προσθίων ή οπισθίων δοντιών της άνω γνάθου με τα αντίστοιχα της κάτω. Το προφίλ του ατόμου γίνεται συνήθως μακρύ.
ΥΠΕΡΣΥΓΚΛΕΙΣΗ / ΒΑΘΙΑ ΔΗΞΗ
Εκδηλώνεται σκελετικά ως μειωμένη απόκλιση (γωνία) μεταξύ των δύο γνάθων και οδοντικά ως αυξημένη κατακόρυφη πρόταξη, δηλ. υπερβολική αλληλοεπικάλυψη των προσθίων δοντιών της άνω γνάθου με τα αντίστοιχα της κάτω. Το προφίλ του ατόμου γίνεται συνήθως κοντό.
Προβλήματα χώρου
ΣΥΝΩΣΤΙΣΜΟΣ
Είναι η απώλεια επαρκούς χώρου για την ομαλή διευθέτηση των δοντιών στην οστική τους βάση (άνω και κάτω γνάθο), που οφείλεται κυρίως στη δυσαρμονία μεγέθους μεταξύ δοντιών και γνάθων (μεγάλα δόντια/μικρές γνάθοι) ή σε άλλους τοπικούς παραγόντες (π.χ. πρόωρη απώλεια νεογιλών δοντιών).
ΑΡΑΙΟΔΟΝΤΙΑ
Είναι η ύπαρξη διαστημάτων μεταξύ των δοντιών στην οστική τους βάση (άνω και κάτω γνάθο), που οφείλεται κυρίως στη δυσαρμονία μεγέθους μεταξύ δοντιών και γνάθων (μικρά δόντια/μεγάλες γνάθοι) ή σε άλλους τοπικούς παραγόντες (π.χ. χαμηλή πρόσφυση του άνω χαλινού, λειτουργική προώθηση της γλώσσας).
Στο εγκάρσιο επίπεδο
ΟΠΙΣΘΙΑ ΣΤΑΥΡΟΕΙΔΗΣ ΣΥΓΚΛΕΙΣΗ
Εκδηλώνεται σκελετικά ως αποτέλεσμα της στενής άνω γνάθου ή σπανίως της ευρείας κάτω γνάθου και οδοντικά παρατηρείται τα άνω οπίσθια δόντια να εισέχουν των αντίστοιχων κάτω οπίσθιων δοντιών, ενω το αντίθετο είναι η φυσιολογική οδοντική σχέση.
ΤΗΛΕΣΚΟΠΙΚΗ ΣΥΓΚΛΕΙΣΗ
Εκδηλώνεται σκελετικά ως αποτέλεσμα της υπερβολικά ευρείας άνω γνάθου ή σπανίως της στενής κάτω γνάθου και οδοντικά παρατηρείται τα άνω οπίσθια δόντια να εξέχουν υπερβολικά και να καλύπτουν πλήρως τα αντίστοιχα κάτω οπίσθια δόντια.
Προβλήματα θέσεως
ΕΓΚΛΕΙΣΤΑ ΔΟΝΤΙΑ
Είναι τα δόντια που δεν ανατέλλουν φυσιολογικά στο στόμα και μένουν έγκλειστα μέσα στο οστό της άνω ή κάτω γνάθου. Τα αίτια αυτών των καταστάσεων είναι πολλά και διαφορετικά και θα πρέπει να διαπιστωθούν σε κάθε περίπτωση ξεχωριστά. Συχνότερα οι άνω μόνιμοι κυνόδοντες εμφανίζονται έγκλειστοι μέσα στο οστό, ενώ μπορεί τα αντίστοιχα παιδικά δόντια να μην έχουν αποπέσει. Η πρόγνωση της ορθοδοντικής έλξης εξαρτάται από την ακριβή θέση εγκλεισμού τους και άλλους τοπικούς παράγοντες.
ΕΤΕΡΟΤΟΠΙΑ
Είναι η κατάσταση που δύο γειτονικά δόντια έχουν ανταλλάξει θέση στον οδοντικό φραγμό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ανταλλαγή θέσης μεταξύ άνω μόνιμου κυνόδοντα και άνω 1ου προγομφίου.
Προβλήματα αριθμού / μεγέθους / σχήματος των δοντιών
ΕΛΛΕΙΠΟΝΤΑ Ή ΥΠΕΡΑΡΙΘΜΑ ΔΟΝΤΙΑ
Σε περιπτώσεις με ελλείποντα δόντια, ένα ή περισσότερα δόντια δεν έχουν διαπλαστεί, δηλ. λείπουν εκ γενετής (συχνότερα ο άνω πλάγιος τομέας και ο κάτω 2ος προγόμφιος), ενώ μπορεί τα αντίστοιχα νεογιλά δόντια να μην έχουν αποπέσει, αφού τα διάδοχα μόνιμα δεν υπάρχουν. Επίσης, μπορεί να λείπουν δόντια επίκτητα, από καταστάσεις κατά την διάρκεια της ζωής (π.χ. εξαγωγή μόνιμων γομφίων από τερηδονισμό, εκγόμφωση μόνιμου τομέα από τραυματισμό).
Σε περιπτώσεις με υπεράριθμα δόντια, ένα ή περισσότερα δόντια έχουν διαπλαστεί πέραν του φυσιολογικού και συνήθως μένουν έγκλειστα στις γνάθους. Συχνότερα υπεράριθμο δόντι εμφανίζεται ο μεσόδοντας (ένα επιπλέον δόντι μεταξύ των κεντρικών τομέων της άνω γνάθου) και οι προγόμφιοι.
ΜΙΚΡΑ Ή ΥΠΕΡΜΕΓΕΘΗ ΔΟΝΤΙΑ
Υπάρχουν καταστάσεις που κάποια δόντια είναι μικρότερα του φυσιολογικού ή/και τροποποιημένα ως προς το σχήμα τους εκ γενετής. Συχνότερα οι άνω πλάγιοι τομείς εμφανίζονται μικρότεροι ή «νάνοι» με κωνικό σχήμα.
Επίσης υπάρχουν καταστάσεις που κάποια δόντια είναι μεγαλύτερα του φυσιολογικού ή/και τροποποιημένα ως προς το σχήμα τους εκ γενετής. Συχνότερα οι άνω κεντρικοί τομείς εμφανίζονται μεγαλύτεροι ή σαν «ενωμένα» δόντια.
Κρανιοπροσωπικά προβλήματα / Σχιστίες
Γενετικοί και περιβαλλοντικοί παραγόντες επιδρούν δυσμενώς, εκτρέποντας τους φυσιολογικούς μηχανισμούς διάπλασης του κρανίου, του προσώπου και της στοματικής κοιλότητας κατά την διάρκεια της κύησης. Έτσι, δημιουργείται ένα ευρύ φάσμα συνδρομικών ή μη κρανιοπροσωπικών ανωμαλιών, με προεξάρχουσες τις περιπτώσεις που εκδηλώνουν σχιστίες χείλους, γνάθου, υπερώας ή συνδυασμού. Στις σχιστίες αυτές δεν συντελείται η συμπλησίαση και συνένωση του χείλους, της γνάθου και της υπερώας, όπως προβλέπεται κατά την κύηση, και εκδηλώνονται με λύση της συνέχειας (χάσμα) των ιστών αυτών. Συνακόλουθα ευρήματα ορθοδοντικού ενδιαφέροντος είναι σκελετικά προβλήματα τάξης ΙΙ & ΙΙΙ, πρόσθια / οπίσθια σταυροειδή σύγκλειση, ελλείποντα ή υπεράριθμα δόντια, έγκλειστα δόντια, δόντια με διαταραχές στο μέγεθος και σχήμα κ.α. Απαιτείται πολυετής ορθοδοντική αντιμετώπιση κατά στάδια, από την νεογνική ηλικία μέχρι την ενηλικίωση.